Największe polskie miasto przy granicy
 
Unii Europejskiej
 
 
Chełm leży we wschodniej Polsce, w odległości około 230 km od Warszawy, 71 km od Lublina, 65 km od Zamościa i 29 km od przejścia granicznego z Ukrainą w Dorohusku. Położenie Chełma wyznaczają współrzędne: 51° 09' szerokości północnej i 23° 29' długości wschodniej.

Geograficznie miasto leży na skraju Pagórów Chełmskich, niewielkiego mezoregionu geograficznego, zaliczanego do Polesia Wołyńskiego, będącego częścią Niżu Środkowoeuropejskiego. Obszar charakteryzuje się specyficzną rzeźbą terenu, łączącą krajobraz nizinny z elementami wyżynnymi. Charakterystycznym elementem są liczne wzgórza kredowe typu wyspowego, poprzedzielane rozległymi i często podmokłymi dolinami. Podłoże tworzą skały kredowe, przykryte trzeciorzędowymi piaskowcami. Pokłady kredy w okolicach Chełma należą do największych złóż tego surowca na terenie Polski. Pagóry otaczają piaszczyste i podmokłe równiny, od wschodu Obniżenie Dubienki, a od zachodu Obniżenie Dorohuckie. Region charakteryzuje się umiarkowanym klimatem o pewnych cechach kontynentalnych. Pogodę kształtują masy powietrza polarno-morskiego znad północnego Atlantyku oraz polarno-kontynentalnego z Europy Wschodniej. Średnia temperatura wynosi + 7,4°C, najniższa -37,2 °C, najwyższa +35,5 °C.

 

Chełm zajmuje powierzchnię 3529 ha. Rozległość miasta z północy na południe wynosi 6 km , a ze wschodu na zachód 10 km . Średnie wzniesienie na terenie miasta wynosi ok. 190 m n.p.m . Najwyższy punkt to Górka Chełmska ( 221 m ), a najniższy znajduje się w okolicach Bieławina ( 178,8 m ).Przez miasto przepływa rzeka Uherka (posiada długość 45 km ), będąca dopływem Bugu oraz rzeczka Janówka.

Miasto zamieszkuje ok. 60 tys. mieszkańców. Chełm jest siedzibą władz powiatowych (ziemskich i grodzkich). Miasto otrzymało status powiatu grodzkiego jako byłe miasto wojewódzkie.
Ziemski powiat chełmski obejmuje powierzchnię 1885,84 km2 i zamieszkiwany jest przez 81.9 tyś. osób. W skład powiatu wchodzą: gmina miejskia: Rejowiec Fabryczny, gminy miejsko-wiejskie: Rejowiec, Siedliszcze, gminy wiejskie: Białopole, Chełm, Dorohusk, Dubienka, Kamień, Leśniowice, Rejowiec Fabryczny, Ruda Huta, Sawin, Wierzbica, Wojsławice, Żmudź oraz miasta: Rejowiec Fabryczny, Siedliszcze, Rejowiec. Miasto posiada połączenia kolejowe z Warszawą, Lublinem, Rejowcem Fabrycznym (i dalej do Zamościa), Kowlem i Kijowem (do 2002 r. istniało również połączenie z Włodawą). Przez Chełm przebiega droga krajowa nr 12 (Dorohusk-Chełm-Lublin-Radom-Kalisz-Łęknica), drogi wojewódzkie: nr 812 (Krasnystaw-Chełm-Włodawa-Biała Podlaska) i nr 844 (Chełm-Hrubieszów-Dołhobyczów) oraz liczne drogi powiatowe i gminne.